6 Ekim 2008 Pazartesi

Dia


DİA = ks. DEVLETİN İDEOLOJİK AYGITLARI

özgün adı "idéologie et appareils idéologiques d’etat'' olan, louis althusser'in ilk kez 1970'de yayımlanan ünlü metninin dillere pelesenk olan adı. bu metin tam adıyla; "ideoloji ve devletin ideolojik aygıtları" olarak türkçe'ye çevrilmiştir. aşağıda bu meşhur makaleye dair google'da bulabildiğim en iyi özet olması sebebiyle, değerli bir ekşisözlük yazarının şukela bir entrisi var. ilk bölümde 'devletin ideolojik aygıtları', ikinci bölümde ise 'ideoloji' ele alınmış. yukarıdaki görselin ise kaynağını hatırlamıyorum ama özeti okuyanların sarsılabilme ihtimaline karşı uyarı mahiyetinde koydum. hayatından memnun olanlara önerilmez... ha aklıma gelmişken sorayim; niye bir görsel ve bir yazıyı birleştirip yayınlıyorum da özgün içerik üretmiyorum? soruya cevap verene dek (sanırım bu durumun kökeni çocukluğa dayanıyor... bilimum dergi görseliyle -fotoğraf, illüstrasyon vs.- gazete haberlerinin, yazılarının birleştirilmesi suretiyle doldurulan ajandaların, defterlerin bir yansıması. ör; michael jordan'ın bir dergiden kesilmiş fotosuyla, gazetedeki bir jordan haberinin kesilmesi ve aynı defter sayfasında birleştirilmeleri vb.) blog'un son içeriği bu sayfa olacak ancak arşivde bir kaç özgün yazı olduğunu da hatırlatma gereği duydum. son olarak: yaşasın kesyap! (yazar burda 'kolaj' demek istedi)



'' louis althusser 'ideoloji ve devletin ideolojik aygıtları' adlı çalışmasıyla klasik marksist devlet teorisini zenginleştirmek istemiş ve bunu büyük ölçüde başarmıştır. marksist devlet teorisinin temel kabulleri şöyle sıralanabilir:
1. devlet egemen sınıfın baskı aracıdır.
2. devlet iktidarını devlet aygıtından ayırmak gerekir.
3. sınıf mücadelelerinin hedefi devlet iktidarıdır.
4. proleterya, varolan burjuva devlet aygıtını yıkmak ve bu ilk aşamada onun yerine bambaşka bir devlet aygıtı koymak ve ilerki aşamalarda radikal bir süreci, devletin yıkılma sürecini başlatmak için devlet iktidarını elde etmelidir.
5. hükümet, yönetim, ordu, polis, mahkemeler, hapishaneler vb. devletin baskı aygıtlarıdır.

işte althusser tam da bu noktada marksist teoride varolan devlet iktidarı-devlet aygıtı ayrımının yanında devletin baskı aygıtları-devletin ideolojik aygıtları (dia) şeklinde bir ayrım daha yapılması gerektiğini belirtmektedir. althusser'e göre belli başlı dia'lar şöyle sıralanabilir:

dini dia (değişik kiliseler sistemi), öğretimsel dia (değişik, özel ve devlet ''okullar''ı sistemi),
aile dia'sı, hukuki dia, siyasal dia (değişik partileri de içeren sistem), sendikal dia,
haberleşme dia'sı (basın,radyo-televizyon vb.) ve
kültürel dia (edebiyat, güzel sanatlar, spor vb.)

söz konusu dia'ların devletin baskı aygıtlardan ayrıldığı temel nokta ise şudur:
''devletin baskı aygıtı 'zor kullanarak işler' oysa dia'lar 'ideoloji kullanarak işlerler''. aslında althusser'in de belirttiği üzere hem baskı aygıtı hem de dia'lar zor ve ideoloji kullanırlar. ancak ayrım öncelik sırasında yatmaktadır. devletin baskı aygıtı zora öncelik verip ideolojiyi ikinci planda tutarken, dia'lar için ideolojiler birinci plandadır. bu dia'ların temel işlevi ise kapitalist sömürü ilişkilerinin yeniden üretimidir.

althusser'in ideoloji ve devletin ideolojik aygıtları çalışmasında ideolojinin doğasına ilişkin ileri sürdüğü temel tezleri üç ana başlık altında toplanabilir.

1. ideoloji, bireylerin gerçek varoluş koşullarıyla aralarındaki hayali ilişkilerin bir ''tasarım''ıdır: bu tez,klasik marksist ideoloji teorisinde bulunan ideolojiyi bir yanılsama,katıksız bir rüya olarak görme eğiliminin terkedilmesine işaret eden önemli bir açılım getirmektedir. althusser için ideoloji gerçekliğin bir temsili değildir. o burada insanlarla varoluş koşulları arasında yaşanan hayali ilişkiye dikkat çekerek bir anlamda ideolojilerin doğruluğu ya da yanlışlığı gibi bir nitelemenin söz konusu olamayacağını vurgulamak istemektedir. althusser'in bu çabası onun ideolojinin maddiliği vurgusu ile örtüşmektedir.

2. ideolojinin varoluşu maddidir: althusser bu tezi ile yine ideolojiyi salt ekonomik pratiğin bir uzantısı olarak gören indirgemeci ideoloji anlayışından ayrılır ve ideolojinin de bir belirleyicilik etkisi taşıdığına işaret eder. bu belirleyicilik etkisi yani ideolojinin maddiliği kaynağını ideolojinin belirli aygıtlar ve pratikler içinde gerçekleşmesi gerçeğinde bulmaktadır. althusser bu noktada pascal'ın örneğinden yararlanır: ''diz çökün, dudaklarınızı dua ederek kıpırdatın, inanacaksınız.''

3. ideoloji bireyleri özne olarak adlandırır: althusser'e göre özne kategorisi her ideolojinin kurucu kategorisidir ve özne kategorisi her ideolojinin kurucu kategorisiyse bu, her ideolojinin (her ideolojiyi tanımlayan) işlevinin somut bireyleri özne haline getirmek olmasındandır. althusser'in bu tezi de ideolojinin maddiliği noktası ile örtüşmektedir ve bir ''çağırma-adlandırma'' pratiğinin işleyişine göndermede bulunur. althusser burada örnek olarak bir polisin ''hey siz oradaki!'' seslenişiyle seslenildiği-çağrıldığı yere dönen bireyin bu basit fiziksel dönüşle birlikte özne olmasını verir. burada birey çağrılanın kendisi olduğunu tanır. althusser bu noktadan hareketle ideolojinin varoluşu ile bireylerin özne olarak çağrılmalarının veya adlandırılmalarının bir ve aynı şey olduğunu söylemektedir.

louis althusser tüm bu tezlerini ideolojinin ebediliği varsayımına dayandırır. buna göre; genel olarak ideolojinin tarihi yoktur, ideolojilerin tarihi vardır. althusser'in bireylere hiç bir direnme veya mücadele olanağı vermeyen/vermediği iddia edilen yapısalcı modeline yapılan onca saldırıya rağmen bu modelin ideoloji tartışmaları açısından büyük bir dönüm noktası olduğu açıktır.''

KAYNAK: ekşisözlük (gofret beyin, 17.02.2008)
not: entrinin başlığı 'ideologie et appareils ideologiques d etat'